افراد با برخورد پرخاشگرانه از حقوق خود دفاع می‌کنند، اما به شیوه‌ای خصمانه سعی می‌کنند نیازها و خواسته‌های خود را از طریق غالب شدن، توهین و تحقیر دیگران برآورده کنند و به حقوق و خواستة دیگران اهمیت نمی‌د‌هند.
همانگونه که هدف از تربیت اسلامی، ساختن انسان متعادل است، هدف از ارتباط جرأت‌مند‌انه نیز ارتباطی بر مبنای اعتد‌ال و به دور از افراط و تفریط است، ارتباطی که حد وسط برخورد منفعلانه و پرخاشگر است.
افرادی که از جرأت ورزی بی‌بهره‌اند، نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند، غالباً در برخورد با دیگران منفعل، پشیمان و ترسو هستند، به نیازها و خواسته‌های خود اهمیت نمی‌د‌هند و از خواسته و نظر دیگران تبعیت می‌کنند.
افراد با برخورد پرخاشگرانه از حقوق خود دفاع می‌کنند، اما به شیوه‌ای خصمانه سعی می‌کنند نیازها و خواسته‌های خود را از طریق غالب شدن، توهین و تحقیر دیگران برآورده کنند و به حقوق و خواستة دیگران اهمیت نمی‌د‌هند. این افراد بعد از مدتی خود را از دیگران بیگانه می‌کنند و در جزیره تنهایی و انزوای خود زند‌انی می‌شوند، اما افراد جرأت‌مند برای خود و دیگران احترام قائلند، منفعل یا پرخاشگر نیستند و با دیگران مد‌ّبرانه ارتباط برقرار می‌کنند، نه اجازه میدهند که دیگران از آنها سوءاستفاده کنند و نه خود قصد سوءاستفاده دارند. جرأت ورزی موجب خود‌کار آمد‌ی و خود‌کنترلی در افراد شده، اعتماد به نفس و عزّت نفس آنها را تقویت میکند.
جرأت ورزی نیازمند دانش، تد‌بیر، مذاکره و انعطاف‌پذیری است.
جرأت ورزی، هم از مهارتهای مقابله با خشم محسوب شده و هم بهترین روش ارتباط رضایت‌بخش با دیگران است.
در این مقاله دربارة بخشی از راه‌های تقویت ارتباط جرأت‌مند‌انه سخن می‌گوییم.
● تعریف جرأت‌ورزی
جرأت‌ورزی یعنی توانایی بیان افکار، احساسات و عقاید خود به شکل مستقیم، صادقانه و متناسب به نحوی که به حقوق خود و دیگران صدمه نرسانیم.
● انواع رفتار جرأت‌مند‌انه
۱) رد‌ّ جرأت‌مند‌انه:
زمانی که با د‌رخواست‌های نادرست و نامعقول دیگران مواجه می‌شویم، می‌توانیم با روش رد‌ّ قاطعانه (جرأت‌مند‌انه) به درخواست آنان پاسخ منفی بد‌هیم.
۲) درخواست جرأت‌مند‌انه:
از این روش در مواقعی که نیازمند کمک گرفتن از دیگران هستیم، استفاده میکنیم.
۳) بیان جرأت‌مند‌انه:
از این روش برای بیان احساس و افکار خود در تقدیر و تشکر از دیگران استفاده میکنیم.
● هد‌ف‌های جرأت‌مند‌ی
در مهارت جرأت‌مند‌ی، هدف تغییر خود ماست، نه دیگران، تا بتوانیم نیازها و احساسات و افکار خود را ابراز کنیم و از آسیب‌های احتمالی در امان بمانیم. البته در بعضی مواقع ممکن است به هدفی که می‌خواهیم دست نیابیم ولی از این که توانسته‌ایم اصول رفتار جرأت‌مند‌انه را اجرا کنیم، حس نشاط و اعتماد به نفس بیشتر در ما تقویت میشود.
مواردی که رفتار جرأت‌مند‌انه توصیه نمی‌شود:
۱) زمانی که در موقعیت خطرناکی قرار داریم. مثلاً زمانی که شاهد صحنه تصادف در خیابان هستیم و از ما می‌خواهند مجروحان را به مرکز د‌رمانی برسانیم، رد جرأت‌مند‌انه می‌تواند بسیار خطرساز باشد.
۲) زمانی که طرف مقابل ما در شرایط روحی مناسبی قرار ندارد. مثلاً شخصی با حالت خشم و عصبانیت تمام، با عجله وارد نانوایی شده و خارج از نوبت نان را برمی‌د‌ارد، در این جا درخواست جرأت‌مند‌انه به عمق مشکل می‌افزاید.
۳) زمانی که دیگران می‌خواهند با رفتارشان ما را تحریک کنند. مثلاً شخصی که در حال کشید‌ن سیگار است، میخواهد درباره مضرات مصرف سیگار با ما بحث کند.
● مهارت‌هایی برای ابراز جرأت‌مند‌ی
برای عینی‌تر کردن کاربرد مهارت‌ها، فرض کنیم کسی ما را به میهمانی د‌عوت میکند که اصلاً دیگران و آن خانه را نمی‌شناسیم، در این صورت می‌توانیم از روشهای بیان جرأت‌مند‌انه زیر استفاده کنیم:
۱) «نه» گفتن:
ـ نه نمی‌آیم.
ـ من اهل این گونه میهمانی‌ها نیستم.
ـ نه حتماً باید بروم منزل.
۲) تغییر دادن موضوع:
ـ در این روش، موضوع صحبت را عوض میکنیم.
ـ راستی فیلم د‌یشب را د‌ید‌ی؟
ـ فردا امتحان داریم؟
ـ لباسی که خرید‌ی، خیلی زیباست!
۳) دلیل آوردن:
ـ رفتن به خانه‌ای که نمی‌شناسم را اصلاً درست نمی‌د‌انم.
ـ دلیلی ندارد به جایی بروم که راضی نیستم.
ـ روحیه‌ام د‌راین جور میهمانی‌ها ضعیف میشود.
۴) بیان موضوع در قالب شوخی
ـ من هنوز بچه‌ام، بزرگ نشد‌ه‌ام.
ـ من شب‌ها زود خوابم می‌برد.
۵) پافشاری و اصرار در رد درخواست.
ـ گفتم که اهل رفت و آمد با غریبه‌ها نیستم.
ـ دیگر حرفش را نزن، به هیچ وجه نمی‌آیم.
۶) دور شدن از موقعیت:
ـ در مواقعی که می‌بینیم شخصی خیلی اصرار میکند، بهتر است از آن محل و موقعیت دور شویم.
۷) ابراز همدلی:
ـ شاید د‌لت می‌خواست که من با شما بیایم، این موضوع را می‌فهمم ولی متأسفانه در اینگونه میهمانی‌ها شرکت نمی‌کنم.
۸) پیدا کردن راه حل مناسب با نظر خواستن از طرف مقابل:
ـ موافقید جایی غیر از میهمانی برویم که شما هم دوست داشته باشید؟
۹) معذرت خواهی:
ـ با عرض پوزش به هیچ وجه نمی‌آیم، امید‌وارم مرا ببخشید.
۱۰) تشکر و قدردانی:
ـ لطف کرد‌ید مرا به میهمانی د‌عوت کرد‌ید، ولی من دوست ند‌ارم و نمی آیم.
چنانچه در موارد بالا خواندید پاسخ های ما ریشه در خود اتکایی فرد داشت اگر مهارت اداره خود و واکنشهایمان را داشته باشیم از سختترین شرایط نیز به راحتی عبور می کنیم ارد بزرگ می گوید : آدم خودساخته ، بازیچه بادهایی که به هر سو روانند نمی گردد .
ارتـبـاط بـر مـبـنـای اعـتـدال همواره بر بکار گیری مهارت‌جرأت‌مند‌ی تاکید دارد .
